HOMALOMENA OCCULTA (LOUR.) SCHOTT - TRI THỨC THỰC VẬT DÂN TỘC HỌC VÀ HOẠT TÍNH SINH HỌC CHỦ YẾU TỪ TINH DẦU
DOI:
https://doi.org/10.59775/1859-3968.307Từ khóa:
Homalomena occulta, thực vật dân tộc học, tri thức bản địa, Cơ Tu, hoạt tính sinh học.Tóm tắt
Thiên niên kiện (Homalomena occulta) là loài thực vật lớp một lá mầm thuộc họ Ráy (Araceae). Ở Việt Nam, cho đến nay ghi nhận có 7 loài thuộc chi Homalomena, các loài thuộc chi này từ lâu đã được ghi nhận trong y học truyền thống sử dụng vào chữa trị các bệnh liên quan đến xương khớp, tiêu hóa. Nghiên cứu về thành phần hóa học từ tinh dầu của loài Thiên niên kiện cũng được thực hiện từ rất sớm, các thành phần hóa học chủ yếu trong tinh dầu từ thân rễ của loài được nghiên cứu gồm Linalool (8,6-63,394%), terpinen-4-ol (4,92-7,1%), α-terpineol (2,88-13,8%), geraniol (3,7-3,996%). Những thành phần chính này có khả năng kháng các chủng vi sinh vật Staphylococcus aureus, Bacillus subtilis, Escherichia coli, xua đuổi côn trùng cánh cứng Tribolium castaneum và kiểm soát tuyến trùng Meloidogyne incognita (Kofoid & White) Chitwood, một trong những loại tuyến trùng u bướu rễ ký sinh trên các loài chuối và gây bệnh héo rũ ảnh hưởng đến sinh trưởng của chuối. Dựa vào những nghiên cứu về thành phần chính từ tinh dầu đã xây dựng được mối quan hệ giữa các quần thể của loài Thiên niên kiện từ các vùng địa lý khác nhau. Đồng thời dẫn liệu của bài báo cũng bổ sung chi tiết về đặc điểm hình thái và tri thức thực vật dân tộc học trong sử dụng loài Thiên niên kiện.
Tài liệu tham khảo
Mabberley D. J. (2017). Mabberley's plant-book: a portable dictionary of plants, their classification and uses (4 ed.). Cambridge University Press, UK.
Nguyễn Văn Dư (2017). Họ Ráy - Araceae. Thực vật chí Việt Nam. Nhà xuất bản Khoa học và Kỹ thuật, Hà Nội.
Son D. V., Truong B. V., Nguyen Q. B., Pham Q. T., Nguyen V. T., Le H. S., Nguyen V. N., Bustamante R. A. A. & Hein K. Z. (2023). A new species of Homalomena (Araceae: Homalomeneae) from Con Dao National Park, Vietnam, with lectotypification of Homalomena philippinensis. Taiwania, 68(3), 269-274,
Zhou C. M., Yao C., Sun H. L. & Cui. G. Y. (1991). Volatile Constituents of the Rhizome of Homalomena occulta. Planta Medica, 57(4), 391-393,
Zeng L. B., Zhang Z. R., Luo Z. H. & Ji. X. Z. (2011). Antioxidant activity and chemical constituents of essential oil and extracts of Rhizoma Homalomenae. Food Chemistry, 125, 456-463.
Yang J. L., Dao T. T., Hien T. T. & Zhao M. Y. & Shi Y. P. (2019). Further sesquiterpenoids from the rhizomes of Homalomena occulta and their anti-inflammatory activity. Bioorganic & Medicinal Chemistry Letters, 29(10), 1162–1167.
Ngan T. T. K., Hien T. T., Tien L. X. & Toan T. Q. (2022). Chemical compositions and stability of Vietnamese Homalomena occulta essential oil under the influence of storage conditions. Egyptian Journal of Chemistry, 65(7), 23-31.
Martin G. J. (1995). Ethnobotany: A methods manual. Springer.
Asia Foundation & Trung tâm Phát triển Tài nguyên Môi trường và Cộng đồng (2012). Các loài cây thuốc của người Dao ở Ba Vì.
Hien N. T. T., Hung D. V., Hoa N. H. & Vuong D. H. (2018). Diversity of medicinal plant resources used in some ethnic minority communities in Yen Ninh Commune, Phu Luong District, Thai Nguyen Province. Journal of Forestry Science and Technology, 4, 80–89.
Võ Hữu Công, Thiều Thị Thuý, Phạm Thị Bích Ngọc & Nguyễn Thanh Lâm (2020). Kinh nghiệm bản địa trong quản lý tài nguyên cây dược liệu tại Vườn Quốc gia Pù Mạt, tỉnh Nghệ An. Tạp chí Khoa học và Công nghệ Lâm nghiệp, 3, 56–63.
Ung L. Q., Liang L. H., Chang W. M. & Dung T. N. (2019). Medicinal botanicals in the osteoarthritis treatment and management in traditional Vietnamese medicine. International Journal of Botany Studies, 4(3), 59-62.
Hanh N. T., Van H. N., Van T. H., Quy N. V. & Luong N. T. (2021). Traditional knowledge about medicinal plants of Tay ethnic community in South Vietnam: A case study at Lan Tranh Protection Forest, Lam Dong Province. International Journal of Progressive Sciences and Technologies, 29(1), 565-589.
Minh Ai N. X., & Mai Anh N. T. (2024). Ethnobotanical study of the Cho Ro minority in Dong Nai Culture and Nature Reserve, Vietnam. Ethnobotany Research and Applications, 27, 1-35.
Nguyễn Tiến Bân (2003). Danh mục các loài thực vật Việt Nam. Nhà xuất bản Nông nghiệp, Hà Nội.
Phạm Hoàng Hộ (2006). Cây thuốc Việt Nam. Nhà xuất bản Trẻ. Tp. Hồ Chí Minh
Đỗ Huy Bích (2006). Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam. Nhà xuất bản Khoa học và Công nghệ, Hà Nội.
Supiandi M. I., Mahanal S., Zubaidah S., Julung H. & Ege B. (2019). Ethnobotany of traditional medicinal plants used by Dayak Desa community in Sintang, West Kalimantan, Indonesia. Biodiversitas Journal of Biological Diversity, 20(5), 1264-1270.
Suhartono S., Endah S., Eva F., Aris S. & Levina A. G. (2022). Feasibility assessment of Nampu leaf processing business: A case study in the Mount Sawal Area. Habitat, 33(3), 251-262.
Khoa P. V., Nang B. V. & Bich Hao, N. T. (2013). Study on carbon monoxide absorbability of nine native plants. Journal of Forestry Science and Technology, 2, 70-76.
Liu X. C., Bai C. Q., Liu Q. Z. & Liu Z. L. (2014). Evaluation of nematicidal activity of the essential oil of Homalomena occulta (Lour.) Schott rhizome and its major constituents against Meloidogyne incognita (Kofoid and White) Chitwood. Journal of Entomology and Zoology Studies, 2(4), 182-186.
She J. M., Liu B. & Wang X. Q. (2010). Analysis of essential oils in Homalomena occulta by HELP and GC-MS. Journal of Chinese Medicinal Materials, 9, 1421-1424.
Ding Y. P., Qiu Q. & Cui Z. J. (2006). Study of extracting the volatile components in Homalomena occulta (Lour.) Schott by supercritical fluid extraction and ultrasonic solvent extraction. Lishizhen Medicine and Materia Medica Research, 4, 533-536.
Nguyễn Duy Thuần, Lê Thị Hương, Đào Thị Minh Châu, Nguyễn Viết Hùng, Nguyễn Công Trường & Đỗ Ngọc Đài (2017). Thành phần hóa học tinh dầu Thiên niên kiện (Homalomena occulata (Lour.) Schott ở vườn quốc gia Pù Mát, Nghệ An. Hội nghị Khoa học toàn quốc về Sinh thái và Tài nguyên Sinh vật lần thứ 7, 1236-1241
Do D. N., Nguyen D. P., Tran T. T. A., Nguyen D. Q., Lai N. M. T., Huynh T. H., Do V. M., Luu X. C. & Le X. T. (2021). Evaluation of antibacterial properties of some essential oils from Vietnam. IOP Conference Series: Materials Science and Engineering, 1116, 012040.
Han Q., Chen J. & Liu B.(2004). Toxic and repellent effects of several Chinese medicinal materials on the adults of Tribolium castaneum (Coleoptera: Tenebrionidae). Plant Protection, 30(2), 60-63.
Jones J. T., Haegeman A., Danchin E. G. J., Gaur S. H., Helder J., Jones M. G. K. & Kikuchi T. (2013). Top 10 plant-parasitic nematodes in molecular plant pathology. Molecular Plant Pathology, 14(9), 946-961.
Sasser J. N. (1980). Root-knot nematodes: A global menace to crop production. Plant Disease, 64(1), 36-41.
Tải xuống
Đã Xuất bản
Cách trích dẫn
Số
Chuyên mục
Giấy phép
Bản quyền (c) 2025 Tạp chí Khoa học và Công nghệ Trường Đại học Hùng Vương
Tác phẩm này được cấp phép theo Giấy phép quốc tế Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDeri Phái sinh 4.0 .
